Pulp is zo slecht nog niet

Er is al ontzettend veel over gezegd, gesproken en gemopperd; het opiniestuk dat in De Volkskrant van 6 juni verscheen: ‘Fastfood voor jonge lezers: de schadelijke promotie van pulp in het onderwijs.‘

Als leesspecialist, ontwikkelaar van een leesmethode waarmee kinderen succesvol leren lezen en auteur heb ik dagelijks met verschillende vormen van lezen te maken. 

Het artikel begint met de vraag wat we nodig hebben om de ontlezing een halt toe te roepen. Dezelfde vraag stelde de Groen Amsterdammer zich ook in 2005. Ruim 15 jaar verder leeft deze vraag nog steeds en hebben we nog steeds geen antwoord. Ook in dit artikel wordt er geroepen dat het lezen vooraal niet ‘te leuk’ moet zijn want dan leer je er maar weinig van. Laten we beginnen met een vraag die eigenlijk nog voor deze hele discussie gesteld moet worden en waar in het stuk op ingegaan wordt.

Waar komt die ontlezing nou vandaan?
We leven in een samenleving waar lezen een zeer grote rol speelt, maar deze is in de jaren aanzienlijk veranderd. Een gebruiksaanwijzing kun je lezen, maar je kunt net zo goed een filmpje op YouTube kijken waar hetzelfde wordt uitgelegd. Je kunt een boek lezen, maar het is makkelijker om een luisterboek op te zetten zodat je twee dingen tegelijk kunt doen. 

De jongeren die we nu opleiden, leiden we op voor beroepen die misschien nu nog niet eens bestaan. De ontwikkeling om ons heen gaat sneller dan onze eigen ontwikkeling. Is het dan niet logisch dat er sprake is van ontlezing? 

Ja maar je moet toch gewoon goed kunnen lezen?
Lezen is en blijft belangrijk maar het is ook in beweging.

‘Wat hebben we nodig om ontlezing een halt toe te roepen? Mooie verhalen natuurlijk, maar ook ‘mooie lezers’. De term is van jeugdboekenauteur Benny Lindelauf. Hij bedoelt lezers die een verhaal betekenis kunnen geven, lezers die daar scholing in hebben gehad. Van zulke mooie lezers zijn er steeds minder.’ – ‘Fastfood voor jonge lezers: de schadelijke promotie van pulp in het onderwijs.’

Is dit zo? Is er behoefte aan mooie lezers? Waarom hebben we mooie lezers nodig? Omdat lezen je wereld verbreedt, omdat je jezelf moet kunnen herkennen in boeken, omdat je er slimmer van wordt, zodat je kunt zien dat er mensen zijn zoals jij, om een paar redenen te noemen. Moet je daar een mooie lezer voor zijn? Volgens de dames die het opiniestuk in De Volkskrant hebben geschreven wel. Mooie lezers worden we alleen met mooie boeken en dit zijn niet de boeken die jongeren zelf kiezen. Nee, zij kiezen voor pulp. 

Laat ik voorop stellen dat ik het belangrijk vind dat jongeren divers lezen. Als schrijfster van twee YA boeken met diverse thema’s vind ik dit erg belangrijk en zou ik dit veel meer terug willen zien in YA boeken. Waarschijnlijk een onpopulaire mening maar met het punt dat er verbetering mogelijk is op dit gebied ben ik het met de dames die het opiniestuk hebben geschreven eens. 
Met de naam pulp niet. 

Goed. Lezen is dus wel degelijk belangrijk, we moeten jongeren aan het lezen krijgen!
Laat ik ook hier beginnen bij de basis. In groep 3 van de basisschool leren de meeste kinderen lezen. Speelse en leuke teksten met plaatjes, en filmpjes. Daarna volgt het voortgezet technisch lezen, het verder inoefenen van de basis van het lezen door het lezen van verschillende soorten teksten, het begrijpen van teksten, leren hoe je zelf een boek kunt kiezen en het motiveren van het leesplezier. 
Ho, wacht! Wat werd daar ook alweer over gezegd in het opiniestuk? 

‘Wie zich daarin verdiept, begrijpt al snel waarom de leesmotivatie laag is. De campagnes die gericht zijn op leesbevordering sturen op ‘leesplezier’, vanuit de gedachte dat op plezier vanzelf leesmotivatie volgt.’ – ‘Fastfood voor jonge lezers: de schadelijke promotie van pulp in het onderwijs.’

Aha! Dus het probleem begint al in groep 4. Of nee, eigenlijk al eerder want die plaatjes maken het natuurlijk ook veel te leuk. Natuurlijk overdrijf ik hier, maar het is algemeen bekend dat de dingen die je met plezier doet beter blijven hangen, dan is het toch logisch dat je als leerkracht inzet op plezier als er sprake is van ontlezing? 
Als ik een feitelijke kale instructie geef aan mijn leerlingen kan ik je garanderen dat deze minder lang blijft hangen dan een instructie waarbij ik kies voor een leukere vorm. Vertaal ik dit naar het leesonderwijs dan zet ik het leesplezier altijd voorop omdat ik, na bijna twintig jaar ervaring voor de klas, weet dat dit werkt. Mijn succesvolle leesmethode is hier zelfs op gebaseerd. Door het schrijven en lezen van teksten binnen de belevingswereld van het kind stimuleer je het leesproces. 

Laat kinderen en jongeren in eerste instantie zelf kiezen wat ze willen lezen, geef ze die autonomie die ze zo hard nodig hebben voor hun ontwikkeling. Daarna zal het zich doorontwikkelen naar andere literatuur. Of niet. Want laten we eerlijk zijn, sommige literatuur is niet voor iedereen weggelegd, hoe hard we dat als leerkrachten ook willen. 

De Jonge Jury en Het Beste Boek Voor Jongeren.
‘Leerlingen van 12 tot 15 jaar kiezen de boeken voor de shortlist aan de hand van een groslijst van uitgevers, zonder instructie, richtlijn of een voorselectie door opvoeders of leraren. Het is verontrustend dat hun keuze vervolgens leidend wordt in een campagne die wordt betaald met overheidsgeld.’ – ‘Fastfood voor jonge lezers: de schadelijke promotie van pulp in het onderwijs.’

Bij de Jonge Jury mogen leerlingen zelf kiezen welke boeken ze willen nomineren. De Jonge Jury is van de jongeren zelf, hun keuze, wat zij leuk vinden. De lespakketten bestaan uit verschillende opdrachten waarbij de jongeren onder andere creatief bezig zijn. Leuke lessen die bijdragen aan het leesplezier; want hoe tof is het om een boektrailer te mogen filmen? En dit kun je natuurlijk alleen maar goed doen als je het boek gelezen hebt. Zonde van al dat overheidsgeld, al die jongeren die met plezier een boek hebben gelezen.
Bij het Beste Boek Voor Jongeren kiest een vakjury welke boeken zij nomineren en mag een jongeren jury vervolgens een keuze maken. Opmerkelijk is dat vorig jaar twee boeken op beiden nominatie lijsten terecht kwamen. Dit zou dus betekenen dat zelfs een volwassen vakjury kiest voor ‘pulp’.

Kortom, meer diversiteit in YA boeken is nodig, en stapje bij beetje komt daar verandering in, maar laat dat alsjeblieft in de YA boeken zijn die jongeren zelf graag lezen. Geef ze de boeken van de schrijvers waar zij zich verbonden mee voelen. Laat ze zelf kiezen, geef ze het gevoel van autonomie zodat ze verder kunnen groeien. Leg een zelfgekozen basis en laat de jongeren daar ook zelf in groeien, zo komen ze er zelf snel genoeg achter dat eenzijdige voeding niet altijd even goed voor je is. Geef ze het plezier in lezen terug in een wereld waar lezen langzaam aan het verdwijnen is. Dan zul je zien dat ‘pulp’ lang zo slecht nog niet is. 

Liefs,